Stanisław Pigoń (ur. 27 września 1885 w Komborni koło
Krosna, zm. 18 grudnia 1968 w Krakowie) – historyk literatury polskiej, edytor,
wychowawca i pedagog. Ojciec Krzysztofa Pigonia, profesora Uniwersytetu
Wrocławskiego.
W latach 1906-1912 studiował filologię polską na
Uniwersytecie Jagiellońskim w Krakowie. W latach 1921-1930 był profesorem
historii literatury polskiej w Uniwersytecie Stefana Batorego w Wilnie, a w
1926-1928 jego rektorem. W 1931-1960 (z przerwą 1939-1945) był profesorem
Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Stanisław Pigoń pochodził z ubogiej rodziny chłopskiej. Jego
droga do profesury była długa i pełna przeszkód; rodzina mu jej nie ułatwiała. Urodził
się na wsi, więc jego głównym zajęciem miała być praca na roli i pomoc rodzicom
w prowadzeniu gospodarstwa domowego. Stanisław wolał jednak czytać książki niż
chodzić za pługiem. Rodzina niechętnie odnosiła się do jego decyzji o wyjeździe
na studia (głównym problemem były zbyt skromne finanse). Doszło już nawet do
tego, że Stanisław zaniechał myśli o studiach. Ostatecznie po skończeniu
jasielskiego Gimnazjum jednak udało mu się wyjechać do Krakowa i rozpocząć
studia na UJ. Nie powrócił już na stałe w rodzinne strony.
W czasie I wojny światowej służył jako oficer w armii
austro-węgierskiej – w 2. Pułku Artylerii Fortecznej; brał udział m.in. w
zdobywaniu belgijskiej twierdzy Namur. Od listopada 1918 służył w Wojsku
Polskim, biorąc udział w wojnie polsko-ukraińskiej i wojnie polsko-radzieckiej.
Od marca do czerwca 1919 r. był dowódcą pociągu pancernego PP.4 „Hallerczyk”.
Miedzy sierpniem 1919 a sierpniem 1920 był zwolniony ze służby wojskowej jako
wykładowca. W związku z zagrożeniem ofensywą radziecką, od sierpnia do
października 1920 był dowódcą pociągu pancernego PP.20 „Bartosz Głowacki”. Po
zakończeniu działań wojennych został zweryfikowany w stopniu kapitana ze
starszeństwem z 1 czerwca 1919 roku w korpusie oficerów rezerwy artylerii. W
1923 roku posiadał przydział mobilizacyjny do 23 Pułku Artylerii Polowej w
Będzinie. W 1934 roku pozostawał na ewidencji Powiatowej Komendy Uzupełnień
Kraków Miasto z przydziałem mobilizacyjnym do Oficerskiej Kadry Okręgowej nr V.
Na początku okupacji Pigoń (wraz z grupą profesorów
krakowskich) więziony był w niemieckim obozie koncentracyjnym Sachsenhausen.
Swoje doświadczenia z pobytu w obozie ujął w szkicu Wspomnienia z obozu
Sachsenhausen 1939-40. Był członkiem Polskiej Akademii Nauk i Polskiej Akademii
Umiejętności. Koleje swojego życia opisał w pamiętniku Z Komborni w świat i Z
przędziwa pamięci. Urywki wspomnień.
Pigoń zajmował się literaturą jako przekazem doniosłych
treści poznawczych, ideowo-wychowawczych i filozoficznych oraz jej rolą w
kształtowaniu polskiej świadomości narodowej. Był skrupulatnym badaczem i
wydawcą tekstów ważnych dla poznania życia i twórczości wielkich pisarzy.
Interesował się szczególnie okresami romantyzmu i modernizmu, a przede
wszystkim postacią i dziełem Adama Mickiewicza. Badał również i wydawał utwory
Aleksandra Fredry, Stefana Żeromskiego i Władysława Orkana. Pigoń był także
odkrywcą twórczości samorodnych pisarzy chłopskich; zajmował się kulturą
polskiej wsi.
Ponadto, po odejściu Wincentego Lutosławskiego, przewodził
wileńskiej sekcji ruchu Eleusis.
Księgozbiór Stanisława Pigonia, liczący 9351 woluminów,
został po jego śmierci, zgodnie z jego wolą, przekazany Wyższej Szkole
Pedagogicznej w Rzeszowie. W 1982 r. utworzono Pracownię Polonistyczna
Pigonianum, którą w 2004 r. przeniesiono do nowego gmachu Biblioteki
Uniwersytetu Rzeszowskiego
Odznaczony m.in. Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia
Polski (1954). /źródło: http://pl.wikipedia.org/wiki/Stanisław_Pigoń
Czasy i ludzie w korespondencji prof. Stanisława Pigonia – wykład
