Połowa XVI wieku ma dla historii
muzyki litewskiej bardzo duże znaczenie, gdyż wówczas Wilno stało się ważną
rezydencją króla polskiego i wielkiego księcia litewskiego, Zygmunta Augusta. Był
on centralną postacią całego życia kulturalnego dworu, wspierając sztuki i nowe
tradycje wprowadzone przez jego matkę, Bonę Sforzę. Gdy w polityce panował
pokój, kwitły wszystkie sztuki. Sam król najprawdopodobniej otrzymał muzyczne
wykształcenie – jego matka mówiła o nim musicho
dilettissimo – zatem otaczające go środowisko musiało odpowiadać jego
muzycznym gustom. Pracowało tam wówczas wielu włoskich, polskich, niemieckich,
flamandzkich i miejscowych kompozytorów. Najwybitniejsi polscy kompozytorzy –
Wacław z Szamotuł, Mikołaj Gomółka i Cyprian Bazylik – związali na wiele lat
swoje twórcze życie z litewską stolicą.
Rodząca się tradycja protestancka
stopniowo zaczęła zastępować łacinę – główny język śpiewu, językami narodowymi.
450 lat temu Mikołaj Gomółka opuścił dwór i królewską kaplicę, niedługo później
publikując „Melodiae ná psałterz polski” (1580) – muzyczne opracowania
psalmowych parafraz Jana Kochanowskiego. Kilka lat później, w 1598 roku
pojawiło się w Wilnie pierwsze tłumaczenie na inny język: w tym roku reformata
Markelis Petkevičius opublikował „Polski z Litewskim Katechizm””, pokaźną
księgę zawierającą również sześć psalmów Kochanowskiego w obydwu językach.
Później, w roku 1646 młody
jezuita z Wileńskiej Akademii, Salamonas Mozerka Slavočinskis wydał pierwszy
katolicki śpiewnik w języku litewskim „Giesmes tikieimvy katholickam
pridiarancias”. Księga ta jest ważna nie tylko dlatego, że zawiera tłumaczenia
47 psalmów Kochanowskiego, lecz również dlatego, że język autora jest bardziej
kunsztowny od innych jego współczesnych; był on pierwszym tłumaczem „kreatywnym”,
próbującym przekazać zarówno formę, sens, jak i główną myśl oryginału.
Siedem lat później, w roku 1653
inny zwolennik Reformacji, burmistrz Kiejdan, opublikował obszerną i ważną dla
protestantów księgę „Kniga nobaznistes krikśćioniszkos”, którą zadedykował
Januszowi Radziwiłłowi. Księga ta zawiera 19 psalmów Jana Kochanowskiego
przełożonych na litewski, jak również kilka innych, autorstwa Mikołaja Reja i
Andrzeja Trzecieskiego. Później nie pojawiają się już żadne tego typu książki. W
roku 1654 polsko-litewskie państwo rozpoczęło wojnę z Rosją, a rok później ze Szwecją.
Po raz pierwszy w historii Rosja okupowała Wilno; miasto zostało całkowicie
spalone i zniszczone.
Źródło: Katalog XXI Festiwalu
Pieśń Naszych Korzeni (s. 78-80).
Pieśń Naszych Korzeni – Ensemble Brevis i Chorea Kozacka
